Motywem przewodnim XXI odcinka Opo-wieści dr Ewy Gwiazdowskiej są opisy portretowanych, przez Ludwiga Mosta, postaci, które był spotkał w trakcie swoich wojaży po Czechach. Jak świetnie się je czyta! To nie tylko wierne oddanie tego, co możemy zobaczyć na obrazie. Dzięki autorce bohaterowie obrazów ożywają. O czym myśli młoda Fanny Beer? Na kogo kokieteryjnie spogląda Martin Richter? Czym smuci się kobieta siedząca w prawo? O tym wszystkim dowiemy się w tej części.
dr Ewa Gwiazdowska Most „zakręcony turysta”
Czechy jakich nie znacie 3
WYPRAWA XXI
Piękność z Chebska
Piękny, dopracowany portret młodej, szesnastoletniej kobiety z okolic Chebu, w dawnym regionie Egerland, Most namalował podczas pobytu w zachodnich Czechach w 1851 roku. Studium to początkowo, przez Eckhardta Wendta zaprzyjaźnionego z rodziną potomków Mosta, wiązane było z obrazem przedstawiającym przygotowania do Bożego Ciała. Jednak na tym obrazie Fanny Beer nie pojawia się. Być może portret powstał przy okazji pracy nad tym obrazem, a potem nie został wykorzystany. Czeszka prezentuje bogaty, typowy dla regionu letni strój młodej kobiety. Nosi podwójną spódnicę, spodnią amarantową w pionowy deseń, wierzchnią modrą oraz szkarłatną zapaskę. Czarny stanik z dekoltem obszytym ozdobną tasiemką nałożyła na białą koszulę z krótkimi, bufiastymi rękawami. Na szyi ma czerwoną chustę z kwiatowym deseniem, a na gładko uczesanych włosach czerwony zawój z chusty przybranej kwiatami. Na nogach ma białe pończochy i płaskie, czarne pantofle. Fanny tęsknie spogląda za kimś niewidocznym na portrecie, a w ręce trzyma kamionkowy dzban. Dzban jest ważnym symbolicznym motywem portretu. Pamiętamy znaczenie rozbitego dzbana. Ten niesiony przez młodą Czeszkę oznacza, że jest już w wieku, w jakim poszukuje się przyszłego męża. Zatem jej pociągłe spojrzenie staje się zrozumiałe. Oto spotkała mężczyznę, który jej się podoba.
…i współczesna
Strój regionalny współczesnej Czeszki z okolic Chebu wygląda trochę podobnie do dawnego, ale jest mniej bogaty, prostszy i lżejszy. Kobieta nosi krótką, czerwoną spódnicę, zakrywającą tylko kolana, dołem obszytą trzema żółtymi taśmami i krótką żółtą zapaskę w drobny deseń kwiatowy, obszytą białą koronką. Czarny stanik haftowany w czerwone kwiaty założyła na białą koszulę z krótkimi, bufiastymi rękawkami, zdobioną przy dekolcie i rękawach czerwonymi tasiemkami. Na głowie ma czerwono biały wieniec. Nogi w białych pończochach obuła w płaskie, czarne pantofle z paskiem.
Czas dojrzałości
Portret 62-letniego Martina Richtera Most malował w jednym z ulubionych miejsc dostarczających modeli, czyli w karczmie. Tym razem była to karczma w czeskich Usovicach (Auschowitz), którą artysta odwiedził szóstego sierpnia 1851 roku. Richter ubrany jest w czarny strój – bluzę ze stójkowym kołnierzem, bez rękawów, dzięki czemu widać białą koszulę z nisko wszytymi rękawami i wąskim mankietem, obcisłe spodnie i miękkie, skórzane buty z cholewami. Na głowie ma czarny cylinder. Zapewne jest niedziela i mężczyzna odpoczywa przy piwie. Wielki, kamionkowy, szarobrunatny dzban oparł o kolano i gestem lewej ręki opartej o stół przyzywa chyba kelnerkę, a nie oberżystę. Mówi o tym jego wesoła, kokieteryjna mina. Obok portretu całej postaci Most zrobił studium samej głowy Richtera. Mężczyzna ma siwe włosy opadające na kark. Twarz także została ujęta z profilu w prawo, ale ma inny wyraz. Mężczyzna nie śmieje się tylko lekko uśmiecha spoglądając wysoko w górę. Z pewną tęsknotą a jednocześnie nieśmiało patrzy na osobę stojącą przed nim. Czyżby niewidoczna na kompozycji kobieta tak bardzo mu się spodobała, że powziął wobec niej jakieś zamiary. Może Fanny i Martin to prawdopodobna „niedobrana para”.
Czerwcowe święto – Boże Ciało
Tym razem Most przedstawił scenę związaną z obchodami jednego z ważnych świąt kościelnych – Bożego Ciała. W jego przygotowanie i obchody włączali się wszyscy mieszkańcy parafii. Trzeba było nadać wsi odświętny wygląd zdobiąc domy i budując ołtarze na trasie procesji. Most ukazał dekorowanie dużego domu, na ścianie którego montowany jest ołtarz. Młody mężczyzna stojąc na drabinie przygotowuje tło ołtarza. Pomaga mu inny podając elementy do dekoracji. Na drabinę wspina się mały chłopiec, który też chce brać udział w pracach. Na pierwszym planie po prawej stronie stoi główna część ołtarza i lichtarz. Po lewej stronie i w głębi grupa osób towarzyszy pracom. Jeden z mężczyzn stojąc kieruje montowaniem ołtarza. W głębi widać wiejskie domy mieszkalne i gospodarcze. Na bocznej ścianie jednej z szop wisi krucyfiks. Ponad dachami wznosi się dach nawy i sygnaturka kościoła. Słońce powoli zachodzi. Nad horyzontem obłoki zabarwione są jeszcze na różowo, ale wysoko nad dachami wsi nieboskłon stopniowo ciemnieje.
Niepokój oczekiwania
Studium dojrzałej kobiety w stroju regionalnym wykonane w kurorcie Františkovy Lazne 27 lipca 1840 roku jest cenną pracą dla badacza dorobku Mosta. Szczególnie w zestawieniu ze studium do obrazu Chłopi z okolic Chebu dekorują dom na Boże Ciało. Kobieta upamiętniona na studium figuralnym jest prawie identyczna z tą umieszczoną po lewej stronie studium do obrazu. Siedzi bokiem w prawo spoglądając przed siebie, a ręce złożyła na podołku. Ma na sobie ciemny strój. Nawet przybranie czarnego czepka – chusta spływająca z czubka głowy na plecy ma barwy ciemne, przydymione. Jednak obie kompozycje dzieli jedenaście lat. Zatem portret kobiety potwierdza, że Most wykorzystywał każdą okazję do malowania i skrzętnie zbierał materiały do przyszłych obrazów gdziekolwiek był. Mógł je po latach zużytkować nie tracąc czasu na poszukiwanie modela czy modelki. Co uderzające, wyraz twarzy kobiety w powiązaniu ze strojem sugeruje, że przeżyła ona jakąś tragiczną sytuację. Może jest wdową? A uczestniczy wszak w radosnym wydarzeniu, przygotowaniach do święta Bożego Ciała. Niezupełnie pasuje do tej sytuacji. Czyżby Most, dodatkowo umieszczając ją na pierwszym planie, chciał powiedzieć coś szczególnego? Już się nie dowiemy.
Komentarze