Z każdym nowym odcinkiem Opo-wieści dr Ewy Gwiazdowskiej coraz bardziej lubię i szanuję twórczość Ludwiga Mosta. Z przyjemnością odwiedziłabym jego pracownię i zadała artyście kilka pytań. To jednak jest niemożliwe. Na szczęście możemy poznać styl pracy malarza, który stworzył wiele ciekawych obrazów. Takim przykładem jest płótno Ludwiga Mosta Widok Berlina z dachu Altes Museum z 1830 roku, które możemy obejrzeć w Muzeum Narodowym w Poznaniu. Spoglądając w przeszłość możemy dostrzec, jak bardzo zmienił się nasz świat i my sami …
dr Ewa Gwiazdowska W stronę Mosta
Wędrówki po Berlinie i co z tego wynikło
WYPRAWA XXXXIV
Ludwig Most studiował malarstwo w Berlinie w Królewskiej Pruskiej Akademii Sztuki w latach dwudziestych XIX wieku. Jednym z przedmiotów była nauka malowania pejzażu i widoków miejskich. W owych latach komponowano widoki miasta nawiązując do tradycji wedut weneckich. Pomocne były również sposoby stosowane przez architektów projektujących nowe budowle. Nauczycielem Mosta w klasie pejzażu był Peter Ludwig Lütke, ojciec znanego twórcy panoram Szczecina Eduarda Ludwiga Lütkego.
Niespodziewany widok

Most w pierwszym okresie studiów mieszkał w centrum Berlina. Zapewne w wolnym czasie spacerował staromiejskimi uliczkami. Jednak wśród jego szkiców jest mało rysunków z Berlina. Przypuszczalnie nie zachowały się notatniki, w których były takie motywy. Do nielicznych widoków należą szkice wysokiego, nieznanego budynku. Pewnego razu Most trafił na mały placyk i spostrzegł okazały gmach stojący naprzeciw budowli z arkadowym oknem. Naroża jego szczytów zdobiły akroteriony – wywodzące się z greckiego antyku detale rzeźbiarskie o motywach stylizowanych liści akantu.
Tajemniczy gmach

Budowla zaciekawiła rysownika. Po szybkim naszkicowaniu wyglądu placyku ruszył zobaczyć jej fasadę. Gmach był okazałą klasycystyczną budowlą, którą poprzedzał kolisty taras z ozdobnymi roślinami w donicach. Trójkątny szczyt budynku wieńczyła wysoka kobieca figura. Wyglądała ona na personifikację sławy, która w uniesionej ręce trzyma wieniec. Być może ma nim nagrodzić ulubieńca muz, autora wybitnego dzieła. Dziś zwieńczyć by warto osobę, która ustali, co to była za budowla. Nie udało się jej znaleźć na dawnych zdjęciach Berlina.
Wizyta na reprezentacyjnym placu

Most podczas spacerów po Berlinie w 1827 roku spędził więcej czasu na reprezentacyjnym placu zwanym Rynkiem Żandarmerii (Gendarmenmarkt). Zachwyciła go Katedra Francuska wybudowana na początku XVIII wieku przez francuskich uchodźców religijnych, hugenotów. W 1785 roku kościół rozbudowano dodając kolumnowe portyki. W ten sposób nawiązano do świątyń greckich. Ponadto, aby pokreślić potęgę budowli, wzniesiono wysoką barokową wieżę. Most zachwycony kościołem pilnie rysował jego szczegóły. Nie pominął nawet płaskorzeźby zdobiącej tympanon – trójkątne pole bocznego szczytu. Ukazał kościół bokiem, aby pokazać całą sylwetkę. Naszkicował także dwie postacie mężczyzn wyglądających na biedaków. Chyba tacy ludzie wyczekiwali pod kościołem na wsparcie miłosiernych wiernych.
Most wdrapuje się na berliński dach

W latach 1829 i 1830 Most sporządził szereg rysunków mając na myśli pewien cel artystyczny. Pierwszy ze szkiców przedstawia rzeźbę nagiego młodzieńca z płaszczem opadającym z ramienia. Mężczyzna wyciąga rękę poskramiając rumaka. Ta postać zdobiła dach Starego Muzeum (Altes Museum), najstarszej z budowli muzealnych wzniesionych na berlińskiej wyspie muzeów. Rzeźba przedstawiała jednego z Dioskurów, braci bliźniaków, bohaterów mitologii greckiej. Aby naszkicować dzieło od tyłu, Most musiał dostać się na dach muzeum.
Samotny romantyk

Przypuszczalnie podczas pracy na dachu muzeum Most zwrócił uwagę na stojącego tyłem młodego mężczyznę. Młodzieniec wsparty łokciem o występ muru wpatruje się w dal. Musi to być słoneczny dzień, gdyż uniósł dłoń osłaniając oczy przez ostrym światłem. Spojrzenie Mosta zapewne przyciągnął z powodu swego stroju i sylwetki, które przypominały bohaterów romantycznych pejzaży Caspara Davida Friedricha. Podobne sylwetki widoczne są na przykład na obrazie Friedricha Zachód słońca nad morzem z 1821 roku przechowywanym w zbiorach Ermitażu w Petersburgu.
Czuła nauka patrzenia

Podczas jakiejś wizyty w punkcie widokowym, chyba również na dachu muzeum, Most wykonał rysunek matki z synem. Kobieta jest bardzo zajęta uczeniem potomka oglądać pejzaż roztaczający się w dali. Przyklęka na jedno kolano i obejmując dziecko wskazuje mu coś palcem. Jednocześnie opowiada synkowi, co to jest. Chłopiec z napiętą uwagą wpatruje się w to samo miejsce. Most na niewielkim szkicu zdołał wiernie oddać psychikę postaci i nastrój chwili.
Most podgląda pilnego czeladnika przy pracy

W nieznanym warsztacie Most przyglądał się czeladnikowi klęczącemu na deskach podłogi. Młodzieniec pochyla się do przodu i bacznie coś obserwuje. Wydaje się czekać na swoją kolej, by wykonać jakąś pracę. Ma na sobie długi fartuch osłaniający spodnie i kaftan. Na ścianach pomieszczenia wiszą dwa zegary ciężarkowe z kukułką. Jeden z czasomierzy widoczny jest przodem, a drugi bokiem.
Berliński robotnik budowlany

Ostatni ze znanych szkiców związanych z jednym obrazem przedstawiał robotnika budowlanego podczas pracy. Mężczyzna stojąc w wykroku silnie pochyla się do przodu ujmując długą, ciężką deskę. Jednocześnie unosi głowę, aby spojrzeć, gdzie dokładnie ma tę deskę umieścić. Most dobrze oddał skupienie malujące się na twarzy robotnika oraz jego trud, o którym świadczy spocona, zmierzwiona czupryna.
Słoneczna panorama Berlina

Omówione wyżej szkice okazały się kilkoma rysunkami przygotowawczymi do obrazu centrum ówczesnego Berlina. Most przedstawił miasto od zamku królewskiego po lewej stronie po arsenał po stronie prawej. Na weducie upamiętnił między innymi nowe budowle wzniesione przez Karla Friedricha Schinkla. Na pierwszym planie był to taras widokowy usytuowany na dachu Altes Museum. W głębi natomiast ceglana neogotycka świątynia – Friedrichswerdersche Kirche. Ten kościół Schinkla wzniesiony został wkrótce po powstania obrazu Mosta. Kopuły dwu katedr przy Gendarmenmarkt: Francuskiej (pokazanej na szkicu powyżej) i Niemieckiej, widoczne są po prawej stronie za dachem arsenału. Pomiędzy kopułami obu katedr ukazana jest duża kopuła katedry św. Jadwigi zaprojektowana przez Knobelsdorfa. Most pracował nad swym obrazem głównie w okresie, kiedy muzeum było wznoszone. Gmach muz zainaugurował działalność 3 sierpnia 1830 roku, a kompozycja malarska pokazana została na corocznej wystawie Akademii Sztuki otwartej 19 września. Praca Mosta okazała się gloryfikacją dzieła Schinkla. Ale i sam Most miał się czym pochwalić. Jego obraz o cztery lata wyprzedził szeroko znaną panoramę Berlina Eduarda Gärtnera, której fragment przedstawia winieta. Gärtner przedstawił stolicę Prus z dachu Friedrichswerdersche Kirche. Zatem obaj malarze mieli wiele do zawdzięczenia Schinklowi.
Komentarze