Od zarania dziejów ubiór był i jest koniecznością dla człowieka. Jego podstawa funkcja to osłona i ochrona ciała w niesprzyjących warunkach atmosferycznych i związanych z wykonywaną pracą. To jednak nie wszystko. Człowiek jako istota społeczna swoim strojem prezentuje status społeczny i zawodowy. Przez modę wyraża swoje poglądy, ideologię i światopogląd. Mało tego komunikuje również gotowość seksualną. I na koniec prezentuje osobiste upodobania estetyczne. Ta funkcjonalna różnorodność ubioru człowieka jest dla nas dzisiaj oczywistością. Jednak spoglądając wstecz – choćby przyglądając się strojom męskim pierwszej połowy XIX wieku już widzimy różnice. Dr Ewa Gwiazdowska w kolejnym odcinku swoich Opo-wieści wnikliwie analizuje modę męską na obrazach i rysunkach Ludwiga Augusta Mosta. Współczesna wolność wyboru i wielość możliwości ewoluowała. Dobrze zatem wiedzieć, że nie zawsze tak było. A jak prezentowali się mężczyźni w sytuacjach społecznych XIX wieku? O tym i nie tylko przeczytacie w I części: Stroje męskie na różne okazje.
dr Ewa Gwiazdowska W stronę Mosta
WYPRAWA LXXIX
Stroje męskie na różne okazje – cz. 1
Most, szczeciński mieszczanin, nie omieszkał przedstawiać mieszkańców rodzinnego i innych miast oraz miejscowości. Ukazywał ich w różnych sytuacjach: codziennych zajęciach domowych, w trakcie popołudniowych czy świątecznych wizyt, na ulicy, podczas obrzędów religijnych, w trakcie spacerów i zwiedzania okolicy w dni świąteczne, we wnętrzach gospód i przybytków kultury, w trakcie rozmaitych uroczystości domowych i oficjalnych. Na te okazje mężczyźni ubierali się stosownie do mody i zwyczaju, podobnie jak kobiety, którym przyglądaliśmy się wcześniej. Strój zależał w dużej mierze od pozycji społecznej i związanej z nią zasobności portfela. Wpływ na strój miało również położenie geograficzne, lokalne zwyczaje. Ziemianie również podporządkowywali się modzie.
Muzealny dach wymarzonym miejscem spotkań
A.L. Most, Spacerowicze na dachu muzeum, 1830, fragment Widok Berlina z dachu Altes Museum olej, płótno, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Reprodukcja w: Ewa Gwiazdowska, Rafał Makała (red.), August Ludwig Most. Pomorski artysta epoki biedermeieru, Szczecin 2007, s. 209Na muzealnym dachu Most ukazał mężczyzn w różnych, typowych sytuacjach. Po lewej stronie młody oficer rozmawia z zapałem z dwiema znajomymi kobietami. Ubrany jest w mundur złożony z granatowej, dwurzędowej kurtki z czerwonymi epoletami i ciemnoszarych, wąskich spodni z czerwonym lampasem. W ręce trzyma niewidoczne nakrycie głowy. Za cokołem rzeźby jednego z Dioskurów inny młody mężczyzna randkuje ze smukłą pięknością. Jest w cywilnym ubraniu spacerowym złożonym z czarnego surduta i ciemno brązowych, obcisłych spodni. Głowę także ma odkrytą. Po prawej stronie młody ojciec, trzymając za rękę kilkuletnią córeczkę zagaduje spotkanego kolegę. On także nosi surdut i spodnie barwy ciemno brązowej. Jego znajomy ma na sobie jasno brązowy, długi płaszcz i cylinder ciemniejszego tonu. W dali widać samotnego mężczyznę w ciemnym długim płaszczu i czapce z daszkiem podziwiającego panoramę rozbudowującego się Berlina.
Niedzielne spacery w cieniu kolumnady
A.L. Most, Berlin. Spacerowicze pod kolumnadą Altes Museum, 1830?, fragment studium, brunatny tusz, akwarele, papier welinowy, Teka Mosta, arkusz nr 9, Muzeum Narodowe w SzczecinieKolumnada muzeum w Berlinie była atrakcyjną przestrzenią promenadową i okazją do podziwiania nowej zabudowy miasta. Ludwigowi Mostowi służyła możliwością do namalowania studium perspektywy architektonicznej. Artysta umieścił w tym wnętrzu kilka postaci w spacerowych strojach. Dzięki ukazaniu pary małżeńskiej na bliskim planie możemy się dowiedzieć jakie barwy męskiego ubioru około 1830 roku były modne. Mężczyzna nosi sięgający za kolana brązowy płaszcz w ciepłym tonie, jasne, beżowe spodnie-rurki oraz buty tegoż koloru co płaszcz. Jego cylinder jest ciemno brązowy. Sylwetki dwu mężczyzn widocznych w dali pozwalają rozpoznać tylko ogólnie ich ciemne ubiory – surdut silnie zwężony w pasie oraz frak.
Kawiarnia pod chmurką
A.L. Most, Mężczyzna odpoczywający przy kawiarnianym stoliku, fragment studium Widok Szczecina ze Wzgórza Kupały na Golęcinie, 1834, sepia, papier, Pommersches Landesmuseum, Greifswald. Reprodukcja w: Ewa Gwiazdowska, Rafał Makała (red.), August Ludwig Most. Pomorski artysta epoki biedermeieru, Szczecin 2007, s. 221Młody ojciec wraz z żoną i dwojgiem kilkuletnich dzieci w niedzielne popołudnie odpoczywa przy kawiarnianym stoliku na tarasie przed lokalem urządzonym na splantowanym szczycie dawnego Winnego Wzgórza górującego nad doliną Odry. Ma na sobie jasną kamizelkę a także jasne, luźno skrojone spodnie zwężające się w kostce. Połę ciemniejszego, długiego, rozpiętego płaszcza zarzucił na kolano. Płaszcz posiada wysoki, aksamitny kołnierz. Mężczyzna na nogach nosi zgrabne, wąskie buciki z getrami. Głowę okrył kapeluszem o łukowato pochylonym rondzie i lekko stożkowej główce.
Opodal miasta można zażywać swobody
A.L. Most, Mężczyzna odwrócony plecami i podziwiający pejzaż, 25.10.1829, ołówek, papier czerpany welinowy, Szkicownik nr II, karta 37, Muzeum Narodowe w Szczecinie, fot. Grzegorz SoleckiKrój spacerowego ubioru młodego mężczyzny około 1830 roku Most dokładniej udokumentował na szkicu. Surdut młodzieńca sięgający kolan był górą obcisły, od pasa swobodny. Z tyłu miał dwie fałdy ozdobione guzami i dwie kieszenie po bokach na wysokości pasa. Wąskie rękawy na ramionach były wszyte z naddatkiem. Spodnie były dość wąskie, ale opadały swobodnie. Mężczyzna osłonił głowę beretem o „patriotycznym” kroju. Postać uchwyconą na tym szkicu Most umieścił w dwu obrazach. W widoku Berlina z dachu muzeum młodzieniec stoi w dali, za cokołem rzeźby drugiego Dioskura. W widoku Szczecina ze wzgórza na Golęcinie podziwia pejzaż stojąc w rogu ogrodzenia otaczającego teren kawiarni. Ten rysunek sepią na papierze, z 1834 roku, wspomniany jest powyżej
Herbatka w salonie
A.L. Most, Portret rodziny Kühn, 1844, olej, płótno, fragment, własność Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Narodowego w Szczecinie, depozyt MNSŚwietnym przykładem męskich strojów wyjściowych modnych w latach czterdziestych XIX wieku jest portret rodziny Kühn. Pośród osób zgromadzonych przy herbacianym stole w salonie znaleźli się przedstawiciele kilku pokoleń i rang urzędniczych. Siedzący po lewej stronie ponad pięćdziesięcioletni mężczyzna, tajny radca, nosi ubranie brązowe. Jego fular jest ciemniejszy niż surdut. Natomiast ciemno czerwona kamizelka ożywia strój. Stojący radca, młodszy o pokolenie, ma ubiór cały ciemny, rozjaśniony tylko złotą barwą rzędu guzików zdobiących czarną kamizelkę. Surdut nosi ciemno zielony z granatowymi wyłogami, spodnie brunatne, a fular czarny. Młodszy od niego mężczyzna rozmawiający przy oknie, może student, ma na sobie ciemny, popielato brązowy surdut. Wszystkie okrycia są dopasowane, dołem rozszerzane, u młodzieńca widać z tyłu fałdy z guzami. Rękawy zakończone są mankietami, u seniora rozciętymi.
Niespodziewany gość popołudniową porą
A.L. Most, Gość w salonie, 1844, fragment obrazu Portret rodziny Kühn, olej, płótno, własność Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Narodowego w Szczecinie, depozyt MNSDo salonu państwa Kühn zawitał gość wracający ze spaceru z psem myśliwskim. Ten mężczyzna wyróżnia się strojem sportowym. Nosi koszulę z plisowanym gorsem, czarną kamizelkę w błękitne paski oraz jasno brązową długą kurtkę. Pod szyją ma elegancko zawiązany czarny fular. Jego wąskie spodnie są ciemne podobnie jak buty.
Spotkanie w galerii
A.L. Most, Wizyta w galerii, olej, płótno, 1849, fragment, własność Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Narodowego w Szczecinie Depozyt MNSSwobodne łączenie ciemnej góry z jasnymi spodniami i barwną kamizelką wydaje się być skłonnością ponadczasową. Taki właśnie komplet stroju uzupełniony o biel chustki zawiązanej pod szyją nosi przedstawiony, a może sportretowany, w 1849 roku łysawy mężczyzna. Most ukazał go jako miłośnika sztuki, który podczas zwiedzania zasiadł na czerwonej kanapie w galerii obrazów i pilnie studiuje katalog. Ma na sobie dość krótką ciemnobrązową kurtkę, jasno szare spodnie w pionowe prążki i kamizelkę, jak się zdaje, czerwoną w kwiatowy deseń. W głębi za nim rozpoznać można mężczyznę w innych barwach. Ten zwiedzający, który przygląda się obrazom przez teatralną lornetkę, nosi koszulę ze stojącym, wysokim kołnierzykiem, ciemno zieloną kamizelkę i rozpięty, jasny płaszcz z szerokim, płaskim kołnierzem. W tle widać jeszcze innego mężczyznę stojącego tyłem w dziennym stroju wyjściowym – szarej marynarce, ciemnych spodniach i szarym meloniku.
Radość po żniwach
A.L. Most, Para ziemiańska podczas dożynek , 1856, olej, płótno, fragment obrazu Wiejskie święto, Londyn, Aukcja Christie’s 19.03.1998https://www.artprice.com/artist/124273/ludwig-august-most/painting/990109/a-village-fiesta?p=1 – dostęp 29.05.2023
Uroczyście obchodzone dożynki zgromadziły w karczmie tłumy klientów. Przez otwarte drzwi widać właściciela ziemskiego stojącego wraz z żoną w otoczeniu świętujących rolników i przyjmującego uszanowanie od przedstawiciela miejscowej społeczności wiejskiej. Tęgi mężczyzna w dumnej postawie, wyprężony, ubrany jest w jasno brązowy, letni garnitur, białą kamizelkę i beżowy wysoki kapelusz z wąskim, łukowato opuszczonym rondem. Kłaniający się mu nisko szczupły rządca nosi długi, jasnoniebieski surdut marszczony z tyłu; głowę ma odkrytą.
Komentarze