Współczesny świat, w którym przychodzi nam żyć podlega nieustannemu i szybkiemu procesowi unifikacji. Wraz z tym ewoluuje sposób i styl naszego życia. Dotyczy to niemal każdego aspektu. Najszybciej i bardzo wyraźnie jest to widoczne w naszym sposobie odżywiania i ubierania się. Coraz mniej różnic, a coraz więcej zapożyczeń z kultur odmiennych części świata. Szybki przepływ informacji i towarów sprzyja tego rodzaju zmianom. Żyjący współcześnie Ludwig Most miałby poważne kłopoty z wyodrębnieniem cech i stylu mody męskiej to z jednej strony, z drugiej zaś, powstałoby dużo więcej szkiców i obrazów. Dzięki lekturze 4. części o ubiorach ludowych strojów męskich, w Opo-wieściach dr Ewy Gwiazdowskiej, zyskujemy sporą dawkę ciekawej wiedzy na ten temat. [J.G.]
dr Ewa Gwiazdowska. W stronę Mosta
Wyprawa LXXXII
Stroje męskie cz. 4 – ubiory ludowe
Wspólnoty regionalne – ważna cecha tożsamości
W całej Europie przez wieki istniało bardzo wiele małych wspólnot regionalnych, szczególnie w czasach, kiedy komunikacja była mocno utrudniona. A na terenach trudno dostępnych i w dolinach górskich grupy te były ograniczone do niewielkiego terytorium. Również miasta miały swoje obyczaje. Tak było także na Pomorzu i w krajach niemieckich. Jedną z cech wspólnot był charakterystyczny strój ludowy. Wyrażał on przynależność do grupy, podkreślenie statusu finansowego, potrzebę piękna. W kroju strojów, materiałach, z których były szyte i ich deseniach, zdobieniach odzwierciedlała się moda panująca na dworach i w miastach. Duży wpływ na stroje ludowe miała moda XVIII wieku. Od XIX wieku rozwój przemysłu tekstylnego i chemicznego odegrał ważną rolę w przemianach ubioru ludowego i szybkości ich następowania. Okolice, przez które wędrował Most, dostarczały mu sporo okazji do obserwacji i dokumentowania wkładanego na uroczyste okazje stroju ludowego, nie tylko kobiecego, ale i męskiego.
1.Posłannik miłości
Ludwig Most, Drużba, fragment studium do obrazu Drużba, 1832, akwarela, papier, Teka Mosta, arkusz nr 12, Muzeum Narodowe w Szczecinie, fot. Grzegorz SoleckiZaproszenie członków lokalnej społeczności na wesele należało do ważnych roli wypełnianych przez jednego z mieszkańców wsi czy małego miasteczka. Obraz Drużba nie zachował się, ale wygląd stroju pomorskiego, konnego drużby można obejrzeć na studium do tej kompozycji. Mężczyzna ma jasno czerwoną, dwurzędową kamizelkę, a pod szyją brązową chustkę, białe spodnie za kolana zapinane z boku, niebieski surdut dekorowany guzami wzdłuż poły oraz na mankietach i przy brzegu kieszeni, czarny kapelusz o szerokim, miękkim rondzie i czarne, wysokie buty. Dodatkowo wyróżnia go przybranie długimi, różowymi wstążkami i bukietami kwiatów. Wstążką z kokardą opasał kapelusz i rękawy nad łokciami. Wielkie kokardy upiął przy kolanach. Kwiaty przypiął z przodu kapelusza i na piersi. Upiększony szarfami i kwiatami został także jego wierzchowiec.
2.Dumni górale sudeccy
Ludwig Most, Mężczyźni w strojach z okolic Sudetów, sierpień 1835, olej, papier czerpany welinowy, Szkicownik nr VII, karta 18, Muzeum Narodowe w Szczecinie, fot. Grzegorz SoleckiMost podczas wyprawy w Sudety starał się dokumentować wyróżniającą się odzież spotykanych ludzi. Strojem, który go bardzo zainteresował był strój sudeckich górali. Może nawet prosił właścicieli o pozowanie, bo naszkicował te ubiory z obu stron i dodał objaśnienia. Mężczyzna przedstawiony przodem nosi spodnią odzież z kołnierzem-stójką zapinaną na rząd guzików i czarne, skórzane spodnie na szerokich szelkach, w górnej części luźne, od kolan obcisłe, wpuszczone w cholewy wysokich butów. Na pasie ma zawieszoną długą taśmę ze spinką. Pelerynkę z szeregiem guzów zarzucił na ramiona i spiął łańcuszkiem pod szyją. Jego kapelusz ma wysoką, zwężającą się główkę i wąskie rondo. Mężczyzna rysowany od tyłu nosi zamiast pelerynki szary, kaftan z rozcięciem z tyłu i błyszczącymi guzami (niewidocznymi). Główka jego kapelusza jest niższa i obszerniejsza.
3.Szwejkowski spokój
Ludwig Most, Szkic do postaci Michela Labarziena, 1840 (?), ołówek, papier czerpany welinowy, Szkicownik nr VI, karta 48 verso, Muzeum Narodowe w Szczecinie, fot. Grzegorz SoleckiWędrując przez Czechy Most upamiętnił tamtejszego górala, którego strój przypomina krojem ubiory mieszkańców Podhala, ale ma zupełnie inne, bo czarne barwy znane nam dzięki studiom zachowanym w Tece Mosta. Na pierwszym rysunku Michel stanął wyprostowany z obróconą głową i przybrał obojętną, wyniosłą pozę krzyżując ręce na piersiach i patrząc w bok na ziemię. Ubrany był w koszulę z rozszerzającymi się rękawami, których wyloty opadają aż do pasa. Na koszuli miał szarfę przerzuconą z lewego ramienia na prawy bok, a do niej umocowane spinki oraz łańcuszek ze szpilami. Wełniane miękkie spodnie podkreślały kształty jego nóg. Na stopach miał płaskie pantofle z cholewkami za kostki. Na włosy długie do ramion założył kapelusz z okrągłą główką i bardzo szerokim powyginanym faliście rondem.
4.Elegancki sołtys
Ludwig Most, Studium postaci sołtysa ze Starego Czarnowa, 10 lipca 1836, ołówek, papier czerpany welinowy, Szkicownik nr VIII, karta 5 verso, Muzeum Narodowe w Szczecinie, fot. Grzegorz SoleckiMost podczas jednej z letnich wędrówek po Pomorzu odwiedził Stare Czarnowo. Specjalnie zainteresował się paradnym strojem miejscowego sołtysa, szczególnie jego płaszczem, któremu poświęcił sporo czasu szkicując nie tylko sylwetkę ubranego weń urzędnika, ale i szczegóły jego kroju. Ukazał mężczyznę od tyłu w długim ciemno niebieskim płaszczu ze stójką, sięgającym prawie do kostek. Płaszcz miał w pasie ozdobną patkę, po bokach fałdy podkreślone płaskim guzem na wysokości pasa, kieszenie i mankiety o brzegach wycinanych w półkoliste ząbki i naszywane guzami. Kapelusz w formie cylindra miał wąskie, wygięte rondo, a główkę obszytą niebieskimi taśmami, z przodu ułożonymi w kokardę. Na nogach sołtysa widać skórzane buty z cholewami. Chcąc pokazać krótką kurtkę, Most zawiesił ją na haku umocowanym do boku szafy. Kurtka była uszyta z czerwonego materiału, z brązowymi rękawami i niebieskimi mankietami ozdobionymi guzami.
5.Pomorska męska elegancja
Ludwig Most, Chrzestny, fragment studium do obrazu Chrzest dziecka w pomorskiej wsi, ok. 1840, olej, papier, Teka Mosta, arkusz nr 19, Muzeum Narodowe w Szczecinie, fot. Grzegorz SoleckiObraz Mosta ukazujący wyjście do kościoła, aby ochrzcić dziecko, znany jest tylko z archiwalnej fotografii. Dzięki zachowanemu studium do tego dzieła wiadomo, jak wyglądały kolorystycznie stroje uczestników religijnej uroczystości. Strój męski potwierdza tradycję ubioru noszonego na takie okazje, a na czarno białej fotografii obrazu widać szczegóły jego formy. Mężczyzna nosił ciemną kamizelkę zapiętą na szereg błyszczących guzów, ciemne spodnie wpuszczone w cholewy czarnych, skórzanych butów, przy pasku miał łańcuszek, a pod szyją czarną chustkę. Ubioru dopełniał ciemno fioletowy płaszcz bez kołnierza, z czerwonym podbiciem i wyłogami, zdobiony guzami wzdłuż poły, przy wylocie rękawów i przy kieszeniach. Czarny kapelusz o formie cylindra przybrany był ozdobną, pasmanterią wokół górnego brzegu główki.
6.Pod czujnym okiem ojca
Ludwig Most, Ojcowskie napomnienie przed konfirmacją / Pomorski rolnik, 1851, olej, płótno, własność prywatna, reprodukcja w: Ewa Gwiazdowska. Rafał Makała (red.), Ludwig Most (1807–1883) Pomorski artysta epoki biedermeieru, katalog wystawy, Szczecin 2007, s. 84Most parokrotnie przedstawiał świąteczne stroje pomorskie noszone podczas święta przystąpienia dziecka do konfirmacji. Scenę, w której ojciec przygotowuje córkę do tego ważnego wydarzenia w życiu religijnym społeczności protestanckiej, malował w 1836 i 1851 roku. Ojciec założył długi fioletowy płaszcz z czerwoną, atłasową podszewką, ozdobiony rzędem dużych, ciemnych guzików przy wylotach rękawów i dekoracyjnym wykończeniem kieszeni. Na nogach ma grube spodnie tabaczkowej barwy wpuszczone w sięgające kolan cholewy czarnych, skórzanych butów. Pod szyją zawiązał czarną chustkę, a jego długie włosy przytrzymuje z tyłu głowy szeroki grzebień. Czarny wysoki kapelusz przybrany czarnym marszczonym gurtem leży na stole obok Biblii przygotowany do nałożenia przed wyjściem do kościoła.
7.Bawarski strój pielgrzymi
Ludwig Most, Pielgrzym, fragment studium do obrazu Bawarscy chłopi na pielgrzymce do Maria-Culm, ok. 1843, olej, płótno, Muzeum Narodowe w Szczecinie, fot. Grzegorz SoleckiPrzedstawienie starszego, bawarskiego pielgrzyma, który siedzi przodem na obudowie studni, odpoczywając w trakcie pielgrzymki wiodącej przez góry, umożliwiło przejrzyste pokazanie jego stroju. Mężczyzna założył na niewidoczną koszulę wiśniową kamizelkę zapinaną na szereg gęsto rozmieszczonych guzików, czarną chustkę ciasno owiniętą wokół szyi, grube beżowe spodnie wsunięte w cholewy czarnych, wysokich butów, czarny surdut z szeregiem dużych płaskich guzów, brązowy fałdzisty płaszcz oraz duży, miękki, jasno brązowy kapelusz z główką przybraną szerokim kwiatowym wieńcem i szerokim rondem fantazyjnie uniesionym po bokach. W ręku trzyma kij pielgrzymi.
8.Wyjątkowe spotkanie
Ludwig Most, Zakochany młodzieniec, fragment obrazu Podsłuchiwana randka, 1847, olej, płótno, Muzeum Narodowe w Szczecinie, fot. Grzegorz SoleckiNie tylko ciekawskie dziewczęta, ale i sam Most obserwował z daleka spotkanie dwojga zakochanych. Przy takich okazjach młody Bawarczyk starał się ubrać tak elegancko, jak tylko mógł, aby zrobić dobre wrażenie na narzeczonej. Ciemnowłosy, wąsaty młodzieniec nosi brązowy strój w ciepłej tonacji. Pod kaftanem bez kołnierza, sięgającym poniżej bioder, ma ciemną kamizelkę, kołnierz białej koszuli wyłożył pod szyją, a chustka opada mu na piersi. Obcisłe spodnie z rozcięciem przy kolanach nie są związane, tylko troczki połączone chwościkiem swobodnie zwisają. Talię podkreśla szeroki dekoracyjny pas, a łydki – dziane, wzorzyste getry jasnej barwy. Na nogach narzeczony ma płaskie pantofle na grubej podeszwie. Bawarski kapelusz z wysoką, spiczastą główką i miękkim, szerokim rondem, a także laska leżą na ziemi.
Komentarze